Çeşitli Sorularla Cevaplar

GECİKTİRME ZAMMI
Soru: Hocam elektrik, su faturalarından ya da yıllık yapılan araç muayenesinin tarihini geçirdiğimizde faturalar için alınan ‘’gecikme zammı’’ faiz midir?
Cevap
Borç, devlete ait ise ve gecikme cezası alınıyorsa bu faiz değil, cezadır, devletin bu hakkı vardır. Enflasyonu aşan gecikme zammını devlet de alamaz.
Özel sektöre ait borçlarda gecikme zammı ancak enflasyonun eksilttiği kadar olabilir, daha fazla alınırsa faiz olur. Özel sektör ceza koyamaz ve alamaz. Cezaî şart vardır ama bu, borcun gecikmesi ile ilgili değildir.
HİSSE SENEDİ ALIM-SATIMI VE SOSYAL MEDYA HAKKINDA İKİ SORU
Kıymetli Hocam Selâmünaleyküm,
İki konuda sorum vardı, cevaplayabilirseniz memnun olurum.
Birinci sorum:
Hisse senedi alım-satımında; ana faaliyet konusu haram işler olan (alkol, domuz eti, bankacılık vb.) şirketlerin hisselerini almadığımızı, hisse senedi fiyatını etkileme gibi kötü bir niyetimizin olmadığını, açığa satış yapmadığımızı ve şirketlerin faizli işlemleriyle ilgili AAOIFI’nin belirlediği kriterleri veya benzeri kriterleri takip ettiğimizi varsayalım. Hisse senetlerini alım-satım yoluyla, temettüden ve hisse senedi değer artışından para kazanmak (kendi sermayesiyle veya ücret/komisyon karşılığı başkalarının sermayesini yöneterek) caiz midir?
Yeni Şafak’taki, kitaplarınızdaki ve sitenizdeki bu konuyla ilgili yazılarınızı bulabildiğim kadarıyla okudum. Başka fıkıh âlimlerinin görüşlerini de okudum ama tam bir kanaate varamadım. Finans doktorası yaptım ama bu konudaki fetvaların çeşitliliğine bakınca bugüne kadar döviz ve altın dışında bir yatırımım olmadı. Bu, hem beni mesleki açıdan köreltiyor (hiç ameliyat yapmamış bir cerrahi uzmanı gibiyim), hem de fetvalardaki bu kadar kısıtlamayla hisse senedi yatırımı yapmak piyasada büyük bir dezavantaj oluşturuyor ve yatırım yapmanın anlamı azalıyor. Hisse senedi değeri düşük iken alıp yükselince satma (fiyatı cazip hale gelen hisseyi alıp, aşırı yükseldiğini düşündüğü hisseyi elden çıkarma), hisse senedi portföyünde sık sık değişiklik yapma, malvarlığı ile piyasa değeri arasındaki fark çok olan şirketin hisselerini alıp satma vb. konularda kısıtlamalar olacaksa, bugünkü hisse senedi piyasalarının işleyiş mantığına tamamen kayıtsız kalınmış oluyor ve benzetmeye devam edersem, hastaya hiç dokunmadan ameliyat yapmaya çalışmaya benziyor. Bu kısıtlamalar demir, bakır, iplik, buğday, gayrimenkul, taşıt ticareti yapan için yoksa, hisse senedi alım-satımında niçin var? Sonuç olarak, bu kısıtlamalara uymadan hisse senedi alım-satımı yaparak temettüden ve hisse senedi değer artışından para kazanmanın hükmü nedir?
Cevap
Sorunuzda nitelik ve sınırlarını yazdığınız, muteber şer’î heyetlerin onayını almış bulunan hisse senetlerini, yine soruda açıkladığınız maksatlarla alıp satmada bir sakınca yoktur. Demir, bakır, iplik, buğday, gayrimenkul, taşıt ticareti yapan için de bazı kısıtlamalar vardır; mesela bu mallar satıcıda mevcut değil iken belli bir miktarına bağlantı yapıp (satın alıp) fiilen alım-satım yapmadan fiyat hareketlerine göre kâr etmek caiz değildir. Ama Ofisteki buğdaya yatırım yapıp (belli bir miktarını satın alıp) mal Ofisin elinde emanet olup uygun fiyat oluşunca Ofisin, vekâleten satması ve bu işlemden para kazanmak caizdir. Hisse senedi maldır, menkul değerdir, hangi şirketin hissesi ise o şirkete, senette yazılı oranda ortaklık ifade eder. Mevcut olan şirket varlığından hissenize düşen kısmı elbette satabilirsiniz.
İkinci sorum şu:
Finans alanında eğitici ve/veya güncel konularla ilgili videolar hazırlayıp yayınlamayı düşünüyorum. Eğitimci olarak görünürlüğümü arttırma ve reklam geliri elde etme amacım da var. Yalnız bu konularda foreks işlemleri (çok yüksek risk içeren işlemler) ve bitcoin alım satımı gibi, maddi ve manevi açıdan yıkıcı etkisi yüksek olan reklamlar nadiren değil gayet sıklıkla çıkacak ve reklamlara müdahale imkânım yok. Bu durumda yine yukarıda belirttiğiniz gibi mi hareket etmeliyim, yoksa başka tavsiyeniz olur mu?
1. “Finans alanında eğitici ve/veya güncel konularla ilgili videolar hazırlayıp yayınlamayı düşünüyorum. Eğitimci olarak görünürlüğümü arttırma ve reklam geliri elde etme amacım da var. “
Cevap
Buraya kadar bir sakınca yok.
2. Yalnız bu konularda foreks işlemleri (çok yüksek risk içeren işlemler) ve bitcoin alım satımı gibi, maddi ve manevi açıdan yıkıcı etkisi yüksek olan reklamlar nadiren değil gayet sıklıkla çıkacak ve reklamlara müdahale imkânım yok. Bu durumda yine yukarıda belirttiğiniz gibi mi hareket etmeliyim, yoksa başka tavsiyeniz olur mu?
Cevap
Bu sakıncalı reklamların sizin isteğiniz dışında geldiğini ve kâle alınmaması gerektiğini devamlı veya uygun aralıklarla yazabiliyorsanız veya bu husus kullanıcılar tarafından biliniyorsa bu bir çözümdür. Bu durum gerçekleşmiyorsa sizin video ve reklamınızla bu istenmeyen reklamları ayırma ve muhataplarınızı bir şekilde uyarma imkânınız varsa bu da çözümdür. Eğer sakıncalı reklamları sizin yaptığınız sanılacaksa bu işi yapamazsınız.
E-TİCARET SİTELERİ
Soru
Bugün dünya Müslümanları olarak birçok alanda büyük problemlerin ve ateş çemberlerinin içerisindeyiz, eminim onlardan biri de bu emperyalist sömürü düzeninin içerisinde faiz gibi bir belaya bulaşmadan temiz kalmaya ve işlerini yürütmeye çalışan Müslümanların hâlidir. İşte böylesine hayati öneme sahip bir alanda çalışan, çözüm üreten, değer katan biri olarak biliyoruz sizi hocam, sizin için dualar ediyorum. Rabbim çalışmalarınızı bereketlendirsin ve istifade etmeyi bizlere nasip eylesin. Benim içinden çıkamadığım, gönlümü tırmalayan bir mesele var ve bunu Allah’ın izniyle ehli olarak size sormak istedim Sevgili Hocam. Sorum şu:
İnternet üzerinden bazı e-ticaret siteleri (hepsiburadan11, trendyol vb.) aracılığıyla ürün satıyorum. Bu sitelerde satmak istediğimiz ürünleri listeliyoruz ve ürünler satıldığı takdirde bu siteler satıcıyla alıcı arasında bir aracılık yaptığı için ürün tutarından belli bir komisyon alıyor ve bizim hak edişimizi de, ürünün alıcısının iade vb. haklarını korumak için 15 gün veya 1 ay sonra hesabımıza yatırıyor. 100 liralık ürün sattım 15 TL komisyon kesti, benim 85 TL’mi de 1 ay sonra yatırıyor gibi düşünebiliriz. Sormak istediğim şu, Sevgili Hocam; Eğer ki bu siteler bize yatırması gereken paramızı bu süre zarfında bizim irademiz dışında kendi bünyelerinde faizli herhangi bir işlemde veya mevduatta değerlendiriyorsa, biz bundan sorumlu olur muyuz? Eğer bunu yapıyorlarsa da bizimle herhangi bir faiz getirisi paylaşmıyorlar, faizin her türlüsünden Allah hepimizi muhafaza eylesin. Selâm ve hürmetlerimle.
Cevap
Allah güzel niyetinizle hayatın bütün alanlarında rızasına uygun bir hayat sürmenizi nasip eylesin, başarılı kılsın!
Paranızı tutan firma bununla ticaret yapıyorsa (sermayesinden çıkarmıyorsa) sözleşme gereğince sizin hak ettiğiniz bedeli belli bir süre sonra ödeyeceği için ödeme gerçekleşinceye veya ödeme vadesi gelinceye kadar o para sizin değildir. Firmanın parası faizci banka hesabında ise siz bundan sorumlu olmazsınız; çünkü meşru olan bir ticarete aracılık ediyorsunuz, bu ticaret sebebiyle size peşin ödeme yapacak veya borçlanacak firmanın kendi mülkü ve tasarrufunda olan mal ve paranın meşru veya gayr-i meşru kullanılmasından siz sorumlu olmasınız. Eğer böyle bir sorumluluk olsaydı kendileriyle meşru borç doğuran işlem yapacağınız bütün insanların diğer işlem ve kazançlarının helâl olup olmadığını araştırma yükümlülüğünüz olurdu ki, böyle bir yükümlülük yoktur.
VAKFEDİLMİŞ TAŞINMAZLARI SATMAK
Soru
Vakfedilmiş olan taşınmazları satmak ve bedelini, hayır yolunda bile olsa tüketerek vakfın o malvarlığını eksiltmek caiz midir?
Cevap
Caiz değildir. Vakfedilmiş taşınmazlar, çeşitli sebeplerle vakfedenin maksadına hizmet etmekten, bu işe yaramaktan çıkarsa “işe yaramaz hale geleni satıp aynı işe yarayanı almak” suretiyle değiştirme (istibdâl) yapılabilir.

24.01.2021